αγκινάρα

Φυτό ποώδες, πολυετές, της οικογένειας των συνθέτων, της ομοταξίας των δικοτυλήδονων, με βλαστό όρθιο, ισχυρό, κάπως πολυγωνικό, ύψους από 40 εκ. έως λίγο περισσότερο από ένα μέτρο. Η επιστημονική ονομασία της α. είναι κινάραησκόλυμνος. Έχει φύλλα μεγάλα, πτερόλοβα, αδρά και αγκαθωτά, και άνθη γαλαζοϊώδη ή κοκκινωπά, συγκεντρωμένα σε μεγάλα κεφάλια, που τα προστατεύουν πλατιά και σκληρά περιβληματικά φύλλα (βράκτεια), τα οποία στενεύουν προς την κορυφή και καταλήγουν σε κιτρινωπό αγκάθι. Αυτά τα περιβληματικά φύλλα τρώγονται. Η α. είναι από τα πιο διαδεδομένα λαχανικά. Καλλιεργείται σε ειδικούς αγρούς (αγκιναρότοποι) αλλά και στις άκρες των κήπων και των χωραφιών ή των αμπελιών, ιδιαίτερα στις ακτές της Μεσογείου. Υπάρχουν ποικιλίες που παράγουν κεφάλια χωρίς αγκάθια, πρασινωπά ή πορφυροϊώδη. Οι α. τρώγονται ωμές, όταν είναι τρυφερές, σαλάτα ή βρασμένες και μαγειρεμένες με διάφορους τρόπους· ειδικές ποικιλίες μπορούν να συντηρηθούν μέσα στο ξίδι. Περιέχουν την κιναρίνη, μια ουσία πικρή, με θεραπευτικές ιδιότητες για ορισμένες παθήσεις του ήπατος. Στην ίδια οικογένεια των συνθέτων ανήκει και η αγριαγκινάρα (κινάραηκαρδούγκουλος), φυτό με φύλλα μακριά, λευκοπράσινα, εριώδη και με χοντρές σαρκώδεις νευρώσεις· οι ταξιανθίες τους είναι κεφάλια, που σχηματίζονται από λεπτά λοβώδη ανθάκια με ιώδες χρώμα και περιβάλλονται από προστατευτικά αγκαθωτά φύλλα, τα βράκτεια. Σε μερικές χώρες της Ευρώπης καλλιεργούνται πολυάριθμες ποικιλίες αγριαγκινάρας, η οποία θεωρείται άριστο χειμωνιάτικο λαχανικό· τρώγονται οι ποδίσκοι και οι τρυφερές κορυφές των φύλλων της. Η γεύση της είναι κάπως πικρή, αλλά ευχάριστη. Συγγενή φυτά με την α. είναι και τα αγριάγκαθα, που ανήκουν σε διάφορα γένη (κάρδος, κίρσιο, κνίκος, ονόπορδον, καρλίνα). Τα πιο συνηθισμένα στα χωράφια, στους χερσότοπους και στους δρόμους, είναι το ονόπορδοντοακάνθιον ή γαϊδουράγκαθο και το κίρσιοντολογχόφυλλον, και τα δύο με μεγάλα αγκαθωτά κεφάλια που παράγουν σπέρματα (αχαίνια) πολύ μικρά. Τα σπέρματα είναι εφοδιασμένα με πάππο σαν πούπουλο, από μεταξένιες τρίχες με ακτινωτή διάταξη, που διευκολύνει τη διασπορά τους. Συνηθέστατο στους αγρούς δημητριακών είναι το κίρσιο το κοινό, λιγότερο αγκαθωτό από τα προηγούμενα και με τα άνθη των κενταυρίων. Σε χέρσους πετρώδεις τόπους της ΒΔ Ελλάδας έως τη Θεσσαλία, φύεται το κίρσιοντουΠηλίου. Στα αλπικά βοσκοτόπια συναντούμε ένα συγγενικό φυτό, την καρλίνατηναπλή, που τα δισκοειδή κεφάλια της συχνά βρίσκονται σε μικρή απόσταση από το έδαφος, πάνω σε ρόδακα, επειδή συνήθως το φυτό αυτό έχει πολύ κοντό βλαστό. Φέρουν γλωσσίδια αργυρόλευκα σε ακτινωτή διάταξη, γύρω από έναν παχύ δίσκο με σωληνοειδή άνθη. Τα κεφάλια αυτά, ευαίσθητα στις μεταβολές υγρασίας του ατμοσφαιρικού αέρα, έχουν την τάση να κλείνουν πριν από τη βροχή και να ξανανοίγουν όταν τα χτυπήσει ο ήλιος ή φυσήξει άνεμος ξηρός. άγρια α. Κοινή ονομασία του φυτού κινάρα η καρδούγκουλος της οικογένειας των συνθέτων. Είναι φυτό πολυετές, με βλαστό όρθιο, ισχυρό, πολυγωνικό, ύψους 80 εκ. έως 1,50 μ. Έχει φύλλα άσπρα, με αγκάθια λεπτά, κίτρινα και άνθη μπλε. Είναι κοινό είδος της ελληνικής χλωρίδας. Αγκινάρα ανθισμένη. Η αγκινάρα χρησιμοποιείται ως τροφή από τα αρχαιότατα χρόνια. Αγκινάρα κλειστή στην οποία διακρίνονται τα περιβληματικά φύλλα (βρακτεία) που τρώγονται.

* * *

η Βοτ.

φυτό ποώδες, πολυετές τού γένους Κινάρα* τής οικογένειας τών Συνθέτων.

[ΕΤΥΜΟΛ. < αρχ. κινάρα*. Το έρρινο προήλθε από παρετυμολογική σύνδεση με τα αγκίστρι, αγκύλη κ.λπ.].